Η ίδρυση του Οργανισμού αποτελεί συστατικό στοιχείο του νόμου 2737/1999 (ΦΕΚ 174 Α΄/1999). Ο νόμος αυτός διευκρίνισε σημαντικά τα νομικά και ηθικά ζητήματα, που άπτονται της μεταμοσχευτικής διαδικασίας και καταμέρισε τις υποχρεώσεις, που καλείται να αναλάβει κάθε κοινωνικός παράγοντας. Παράλληλα το νομικό αυτό πλαίσιο αποφασιστικά προστατεύει τα δικαιώματα τόσο των πολιτών, όσο και των αναμενόντων «ενός δώρου ζωής» ασθενών. Η ισορροπία αυτή μεταξύ του δικαιώματος της αυτονομίας των πολιτών και της υποχρέωσής τους να είναι αλληλέγγυοι στους ασθενείς συνανθρώπους τους, παρά τις μικρές αδικίες που μπορεί να δημιούργησε στις ζώσες μεταμοσχεύσεις μεταξύ συγγενών, συνεχίζει να εξασφαλίζει το ηθικό πλεονέκτημα των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, το οποίο στηρίζεται στην Ιδέα της Δωρεάς Οργάνων, Ιστών και Κυττάρων.
Μέσα σε αυτό το νομικό πλαίσιο, έγινε σημαντική πρόοδος στον τομέα των μεταμοσχεύσεων, τόσο των συμπαγών οργάνων, όσο και των ιστών και των αιμοποιητικών κυττάρων. Ο Ε.Ο.Μ. με όποιες δυνάμεις διέθετε, προσπάθησε να συντονίσει του παράγοντες, που ως εκ φύσεως τους, υπάρχουν και δραστηριοποιούνται στην οργανωμένη Ελληνική πολιτεία. Η σχέση του Ε.Ο.Μ. με το κοινωνικό σύνολο και τους θεσμικούς παράγοντες πρέπει συνεχώς να χτίζεται και να ενισχύεται. Η σχέση του Ε.Ο.Μ. με την κεντρική διοίκηση και τα μεταμοσχευτικά κέντρα, προσδιορίζεται από το νομικό πλαίσιο, τις υπουργικές αποφάσεις και τις κοινοτικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συνολικά, κατά τη δεκαετία 2001 -2010 μεταμοσχεύτηκαν 1.955 ασθενείς εγγεγραμμένοι στα Εθνικά Μητρώα υποψήφιων ληπτών συμπαγών οργάνων και μυελού των οστών. Η κατανομή των μοσχευμάτων συμπαγών οργάνων έγινε με το μοριοποιημένο σύστημα κατανομής, με βάση την ιστοσυμβατότητά, τις ιατρικές ενδείξεις και προκειμένου για νεφροπαθείς, βάσει του χρόνου από την έναρξη της θεραπείας υποκατάστασης της νεφρικής τους λειτουργίας.
ΣΥΜΠΑΓΗ ΟΡΓΑΝΑ: Μόσχευμα από πτωματικό δότη οργάνων, έλαβαν 1.598 ασθενείς. Σύμφωνα με την κατανομή τους, 1.213 έλαβαν νεφρικό μόσχευμα, 295 έλαβαν ηπατικό μόσχευμα, 75 μεταμοσχεύτηκαν με καρδιά και 12 με μόσχευμα πνευμόνων. Παράλληλα με τις πτωματικές μεταμοσχεύσεις νεφρού, κατά την προηγούμενη 10ετία, πραγματοποιήθηκαν και 634 μεταμοσχεύσεις νεφρού από ζώντα δότη, στα αρμόδια μεταμοσχευτικά κέντρα της χώρας.
ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: Από το 2002 έως το 2010 πραγματοποιήθηκαν 357 αλλογενείς μη συγγενικές μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών στα 4 αρμόδια μεταμοσχευτικά κέντρα της χώρας. Τα μοσχεύματα προέρχονταν από διεθνείς δεξαμενές, στις οποίες ο Ε.Ο.Μ. έχει πρόσβαση και δυνατότητα αναζήτησης συμβατών δοτών για τους Έλληνες ασθενείς. Κατά το διάστημα αυτό ο Ε.Ο.Μ. πραγματοποίησε σχετικές αρχικές αναζητήσεις για 962 ασθενείς, από τις οποίες οι 357 ολοκληρώθηκαν με εύρεση και μεταμόσχευση συμβατών μοσχευμάτων. Η πλειονότητα των μοσχευμάτων προέρχεται από τις δεξαμενές της Γερμανίας και των ΗΠΑ. Τα μοσχεύματα αυτά μεταφέρονται από τη χώρα του δότη και μεταμοσχεύονται από τα Ελληνικά κέντρα στους Έλληνες λήπτες. Η Ελληνική δεξαμενή Εθελοντών δοτών μυελού των οστών αριθμεί 35.000 άτομα, ενώ έχει υπολογιστεί ότι με 100.000 Έλληνες εθελοντές θα βρισκόταν κατάλληλος δότης στη χώρα μας για το 80% των Ελλήνων ασθενών. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι μόλις 2 Έλληνες δότες υπήρξαν συμβατοί με τους Έλληνες ασθενείς.
Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ: Συγκρινόμενη η δραστηριότητα αυτή με των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, φαίνεται ότι η χώρα μας υστερεί σημαντικά στις μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων. Η διαθεσιμότητα, δηλ. ο αριθμός των δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού (α.ε.π.) ανήλθε το 2009 για την Ελλάδα στους 6,3 δότες, ενώ σε χώρες όπως η Ισπανία ή η Πορτογαλία σημειώνονται δείκτες πτωματικών δοτών οργάνων άνω του 30 α.ε.π.
ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΥΣΤΕΡΗΣΗ ; Σύμφωνα με το μοντέλο ανάπτυξης ενός μεταμοσχευτικού προγράμματος μιας χώρας, η επιτυχία εξαρτάται από θεσμικούς και κοινωνικούς παράγοντες όπως η αξιοπιστία του συστήματος Υγείας, τα Μ.Μ.Ε., η Εκκλησία κ.α. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά τη βούληση των πολιτών, που συνηθίζεται να εκφράζεται μέσα από τον θεσμό της Κάρτας Δωρητή Ιστών & Οργάνων. Στη χώρα μας υπάρχει δισταγμός ως προς την έγγραφη αυτή έκφραση της πρόθεσής τους. Μόλις το 0,9% του Ελληνικού πληθυσμού κατέχει την Κάρτα Δωρητή. Σύμφωνα όμως με έρευνα του Ευροβαρόμετρου, το 43% των Ελλήνων θα ήθελε να δωρίσει τα όργανά του μετά θάνατον προς μεταμόσχευση. Όταν ο πολίτης ερωτάται αντίστοιχα για το γιατί ΔΕΝ θα δώριζε τα όργανά του μετά θάνατον, οι Έλληνες πρώτοι στη Ευρώπη με ποσοστό 45%, δίνουν ως απάντηση την έλλειψη εμπιστοσύνης στο Σύστημα, εμπεριέχοντας σε αυτό το Σύστημα Μεταμοσχεύσεων, το Σύστημα Υγείας και το Σύστημα Κοινωνικής και Διοικητικής οργάνωσης της χώρας γενικότερα.
Παράλληλα σημαντικό ρόλο παίζει και η υστέρηση στην αξιοποίηση των υπαρχόντων μοσχευμάτων στις Μ.Ε.Θ. Πρέπει να υποθέσει κανείς ότι τουλάχιστον ίσος αριθμός εγκεφαλικά νεκρών υπάρχει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μάλιστα το γεγονός, ότι η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες σε αριθμό τροχαίων ατυχημάτων, υποδεικνύει ότι οι δυνητικοί δότες υπάρχουν, αλλά δεν αξιοποιούνται. Τα μοσχεύματα χάνονται ή γιατί δεν διαγιγνώσκεται έγκαιρα ο εγκεφαλικός θάνατος ή διότι στις περιπτώσεις που διαγιγνώσκεται και τίθεται η δυνατότητα της Δωρεάς οργάνων , το 30% των συγγενών των εκλιπόντων αρνείται τη Δωρεά. Ταυτόχρονα ο μικρός αριθμός υποψηφίων ληπτών οργάνων στη χώρα μας, περιορίζει την καταλληλότητα των προσφερόμενων μοσχευμάτων και ως εκ τούτου την αξιοποίησής τους από τα Ελληνικά Μεταμοσχευτικά Κέντρα, με αποτέλεσμα πολλά μοσχεύματα από Έλληνες δότες να μεταμοσχεύονται σε συμβατούς λήπτες του εξωτερικού.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Δ.Σ. Ε.Ο.Μ.:
- Η κατ’ αναλογία ανάληψη της ευθύνης από κάθε κοινωνικό και θεσμικό παράγοντα. Ο Ε.Ο.Μ. οφείλει, ως εκ του ιδρυτικού του νόμου προκύπτει, να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των πολιτών, ιδιαίτερα των νέων, και στην ενεργοποίηση των επαγγελματιών υγείας, των Δήμων, των Νομαρχιών κλπ. Αυτό και πράττει.
- Η αναγνώριση του ρόλου των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) στην εντόπιση των δυνητικών δοτών. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ο αριθμός των αναφερόμενων εγκεφαλικών εγκεφαλικών θανάτων και άρα δυνητικών δοτών ποικίλει από έτος σε έτος. Αυτό υποδεικνύει την έλλειψη σχετικών Πρωτοκόλλων λειτουργίας στις Μ.Ε.Θ., όπως αυτά προβλέπονται σε άλλα Ευρωπαϊκά συστήματα Υγείας.
- Σε επίπεδο Μεταμοσχευτικών Κέντρων, εξέταση της αναγκαιότητας δημιουργίας Μεταμοσχευτικού Κέντρου ήπατος στην πρωτεύουσα και αυστηρή τήρηση από τα υπάρχοντα κέντρα των όρων και προϋποθέσεων λειτουργίας τους εκ μέρους των Διοικήσεων των Νοσοκομείων όπου αυτά στεγάζονται. Η μεταμόσχευση και σύμφωνα με τον νόμο, αποτελεί «επείγουσα ιατρική πράξη» και αναλόγως θα πρέπει να αντιμετωπίζεται στον προγραμματισμό των χειρουργείων και στις προτεραιότητες των Νοσοκομείων.
- Η ανακοστολόγηση της μεταμοσχευτικής διαδικασίας τόσο για το Νοσοκομείο του δότη όσο και για το Νοσοκομείο του λήπτη αποτελεί αδήριτο ανάγκη. Η μεταμοσχευτική διαδικασία δεν θα πρέπει να δημιουργεί οικονομικά ελλείμματα σε κανέναν από τους εμπλεκόμενους φορείς και οι επαγγελματίες και θα πρέπει να αποζημιώνονται επαρκώς.
- Οικονομική επάρκεια του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων. Η ετήσια επιχορήγηση του Ε.Ο.Μ. από το Υπουργείο Υγείας δεν καλύπτει τα λειτουργικά έξοδα του Οργανισμού. Επομένως, μετά την ανακοστολόγηση των μεταμοσχεύσεων, κρίνεται απαραίτητη η στήριξη του Ε.Ο.Μ. στο έργο του, που είναι πρωτίστως η προώθηση της ιδέας της δωρεάς οργάνων και η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.
- Εξέταση του ενδεχόμενου επέκτασης της συνεργασίας του Ε.Ο.Μ. με άλλες χώρες της Ευρώπης ή με την Eurotransplant, προκειμένου να βελτιωθούν οι δυνατότητες συμβατότητας , μέσω της ανταλλαγής των διαθέσιμων μοσχευμάτων στον Ευρωπαϊκό χώρο. Παράλληλα η συνεργασία αυτή θα διορθώσει, προς όφελος των Ελλήνων ασθενών, το ισοζύγιο μεταξύ των μοσχευμάτων, που διατίθενται σε χώρες του εξωτερικού, λόγω ελλείψεως συμβατών ληπτών στις λίστες αναμονής της χώρας μας. Είναι πραγματικότητα ότι λόγω μη ανεύρεσης συμβατού λήπτη στον Ελλαδικό χώρο, «χαρίζονται» μοσχεύματα σε χώρες της Ευρώπης, χωρίς οι Έλληνες ασθενείς να έχουν κάποιο πλεονέκτημα ανταλλαγής.
Συμπερασματικά ο Πρόεδρος του Ε.Ο.Μ., Καθηγητής Ι.Γ. Βλαχογιάννης, καταλήγει: «Στα 10 έτη λειτουργίας του Ε.Ο.Μ., μέσα στο υπάρχον νομικό πλαίσιο και στο υπάρχον Σύστημα Υγείας, έγιναν πολλά θετικά βήματα. Διαπιστώνεται όμως, ότι η χώρα μας υστερεί σε αριθμό μεταμοσχεύσεων, με αποτέλεσμα οι Έλληνες ασθενείς να μην αντλούν από την κοινωνία την έμπρακτη συμπαράσταση που δικαιούνται, υπό τη μορφή ενός μοσχεύματος. Η βελτίωση μπορεί να έρθει μόνο όταν οι θεσμικοί και κοινωνικοί παράγοντες στηρίξουν το έργο του Ε.Ο.Μ. και τον εμπιστευθούν. Ο Ε.Ο.Μ., με αυτό το ηθικό πλεονέκτημα θα κάνει ότι χρειάζεται για να γίνει η μεταμόσχευση προσιτή θεραπεία για όλους τους πολίτες της χώρας, που την έχουν ή θα την έχουν ανάγκη».
Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) ιδρύθηκε το 1999 ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με έδρα την Αθήνα και τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Στόχος του Ε.Ο.Μ. σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, είναι η ανάπτυξη του μεταμοσχευτικού προγράμματος της χώρας μας καθώς και η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού γύρω από την Ιδέα της Δωρεάς Ιστών και Οργάνων με στόχο την αύξηση των μεταμοσχεύσεων συμπαγών οργάνων και μυελού των οστών.
Παράρτημα:
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΑΝ 2001-2010:
Αθήνα:
Μεταμοσχευτικά κέντρα νεφρού σε Λαϊκό Νοσοκομείο & Νοσοκομείο Ευαγγελισμός,
Μεταμοσχευτικό κέντρο καρδιάς και πνευμόνων στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.
Για 2 χρόνια λειτούργησε μεταμοσχευτικό κέντρο ήπατος στο Λαϊκό Νοσοκομείο, ενώ για λόγους που σχετίζονται με τη μη πλήρωση των προϋποθέσεων λειτουργίας του, η περαιτέρω αδειοδότησή του δεν κατέστη δυνατή.
Κέντρα μεταμόσχευσης αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (από αλλογενή μη συγγενή δότη), στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός και στο Νοσοκομείο Παίδων Αγ. Σοφία.
Θεσσαλονίκη:
Μεταμοσχευτικό κέντρο νεφρού – ήπατος στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο
Κέντρα μεταμόσχευσης αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (από αλλογενή μη συγγενή δότη), στο
Νοσοκομείο «Παπανικολάου».
Πάτρα:
Μεταμοσχευτικό κέντρο νεφρού στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίο
Κέντρο μεταμόσχευσης αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίο
